مقایسه میزان جامعیت و مانعیت اطلاعات بازیابی شده براساس نظام های ذخیره سازی پیش همارا و پس همارا در نرم افزارهای کتابخانه ای فارسی

هدف از پژوهش حاضر، تعیین و مقایسه میزان جامعیت و مانعیت بازیابی اطلاعات ذخیره شده به شیوه پیش همارا و پس همارا و شناسایی مشکلات مربوط به بازیابی اطلاعات براساس این دو نوع ذخیره سازی در نرم افزارهای کتابخانه ای فارسی است. پژوهش حاضر از نوع علی- مقایسه ای است و ابزار گردآوری اطلاعات، چک لیست محقق ساخته بود. جامعه آماری این پژوهش، سه نرم افزار کتابخانه ای پارس آذرخش، پیام مشرق، و نوسا هستند که براساس نمونه گیری دردسترس، نرم افزارهای افق (در کتابخانه مرکزی دانشگاه علوم پزشکی اصفهان)، پیام (در کتابخانه مرکزی دانشگاه اصفهان)، و سیمرغ (در کتابخانه مرکزی دانشگاه فردوسی مشهد) انتخاب شدند. داده ها پس از گردآوری با استفاده از روش های آمار توصیفی به ویژه میانگین حسابی، تجزیه و تحلیل شد. یافته ها نشان داد که میزان مانعیت بازیابی در پایگاه کتاب های فارسی هر سه نرم افزار کتابخانه ای افق، پیام و سیمرغ و در کتابخانه های مذکور، بیشتر از میزان جامعیت است و در پایگاه پایان نامه های فارسی همین سه نرم افزار، مشاهده می شود که میزان مانعیت نسبت به میزان جامعیت، کمتر است. علاوه بر این، یافته ها نشان داد علی رغم اینکه بازیابی پس همارا باعث افزایش جامعیت می شود، مشکلاتی را نیز در زمان بازیابی ایجاد می کند که عمدتاً مربوط به نمایه ساز و نرم افزار است. مشکلات مربوط به نمایه ساز در پایگاه کتابها و پایان نامه های هر سه نرم افزار مورد بررسی عبارتند از: ذخیره کردن سرعنوان ها به شکل های مختلف، رعایت نکردن یکدستی در سرهم نویسی و جدانویسی واژه ها، رعایت نکردن فاصله یکدست بین یک کلمه با کلمه دیگر یا با علائم بعد از آن، استفاده از توصیفگرهای متفاوت برای موضوع مشابه، استفاده از توصیفگرهای یکسان ولی با ترتیب خطی متفاوت، ذخیره موضوعات مشابه به دو صورت عبارتی و کلیدواژه ای. مشکلات مربوط به نرم افزار نیز که در هر سه نرم افزار مورد نظر، مشترک است عبارتند از: تاثیر علائم (خط تیره، کاما، پرانتز و ...) به کار رفته در یک سرعنوان بر نتایج بازیابی که اگر این علائم به کلمه چسبیده باشند آن کلمه بدون علائم کوتاه سازی مانند $ یافت نمی شود، بازیابی کلیدواژه ها از همه سرعنوان ها که باعث بازیابی مدارک نامرتبط می شود، عدم امکان جستجوی عبارتی یک موضوع مگر اینکه آن عبارت عیناً در سرعنوان ها باشد. نتایج نشان می دهد که نسبت میزان مانعیت به میزان جامعیت بازیابی در موضوعاتی که به شیوه پیش همارا ذخیره شده اند برعکس نسبت میزان مانعیت به میزان جامعیت بازیابی در موضوعاتی است که به شیوه پس همارا ذخیره شده اند. پس می توان گفت، پیش همارایی و پس همارایی موضوعات در زمان ذخیره سازی، بر میزان جامعیت و مانعیت بازیابی تاثیر می گذارد.